Historia kolostomii
Stomia jelitowa, rozumiana jako połączenie jelita ze skórą, towarzyszyła człowiekowi od zarania dziejów. Najczęściej była efektem urazów przenikających, na skutek których część ludzi umierała, a u pozostałych, w wyniku procesu gojenia, powstawały przetoki.
Pierwszą wzmiankę na temat pourazowej przetoki jelitowej można znaleźć w Piśmie Świętym Starego i nowego Testamentu w Księdze Sędziów (3,21-22), w której opisano podstępne zamordowanie króla Moabu Eglona przez leworęcznego Ehuda, syna Gery. Działo się to prawdopodobnie w latach 1010-930 p.n.e, za panowania królów Dawida i Salomona.
Praksagoras z wyspy Kos (350 p.n.e) opisywał stomię powstającą w wyniku urazu jelita.
Hipokrates (460-377 p.n.e) i Celsus (53 p.n.e- 7 n.e) zaobserwowali, że „po ranie brzucha i uszkodzeniu jelit cienkich” nic nie można zrobić dla chorego, taki uraz był śmiertelny. Po urazie jelita grubego ludzie przeżywali. Jelito grube mogło być przyszyte do skóry. Gojenie przebiegało z przetoką, przez którą wydobywał się kał.
Podobnie sądził Galen (130- 201 n.e), który był osobistym chirurgiem cesarza Marka Aureliusza. Galen miał duże doświadczenie w leczeniu urazów brzucha i jelit. On także uważał, że chorego po urazie jelita grubego można uratować, wyprowadzając miejsce urazu na zewnątrz, podczas, gdy urazy jelita cienkiego zwykle były śmiertelne.
Szwajcarski lekarz i alchemik Theophrastus Bombastus von Hohenheim (Paracelsus, 1493-1541) był zwolennikiem wytwarzania zewnętrznych przetok jelitowych.
W kolejnych wiekach podczas wojen dochodziło do częstych urazów brzucha i jelit. Niektórzy ranni przeżywali nie dzięki sztuce chirurgicznej, ale dzięki indywidualnej odporności. Opisano przypadek żołnierza Georga Deppe, który w bitwie pod Ramillies 27 maja 1706 r doznał urazu brzucha i jelita grubego. Przeżył 14 lat z czymś, co przypominało wypadniętą dwulufową kolostomię.
Pierwsze planowe stomie wykonywano, lecząc wady rozwojowe jelita grubego, niedrożność jelit lub następstwa urazów brzucha.
Najstarszą wykonywaną stomią była kolostomia. Pierwszy opis kolostomii wykonywanej jako przemyślane postępowanie lecznicze pochodzi z 1710 r, kiedy to doktor medycyny i anatomii Alexis de Littre wykonał stomię w lewej okolicy pachwinowej u noworodka z zarośniętym odbytem. Littre w badaniu pośmiertnym u noworodka, który zmarł z powodu niedrożności w następstwie zarośniętego odbytu, poczynił ważne spostrzeżenia. Proponował, aby w takich przypadkach podszywać jelito grube do powłoki brzusznej i wykonać w jelicie otwór tak, aby zawartość jelitowa mogła się wydostać na zewnątrz.
W 1757 roku Lorenz Heister zaproponował, aby uszkodzony w wyniku urazu fragment jelita był wyłaniany w ranie operacyjnej.
Francuski chirurg H. Pillore z Rouen w 1776 r wykonał pierwszą w historii planową kolostomię.
W 1783r Benjamin Bell rekomendował technikę wykonania dwulufowej stomii jako procedurę zapobiegającą zwężeniu stomii.
W tym samym roku francuski chirurg Dubois wykonał kolostomię metoda Littre (kolostomię pachwinową) u trzydniowego noworodka z zarośniętym odbytem. Niestety dziecko zmarło po 10 dniach. W podobnej sytuacji Duret 10 lat później wykonał u noworodka także kolostomię. Tym razem operacja zakończyła się sukcesem i pacjent ze stomią przeżył 45 lat.
Pierwszym brytyjskim chirurgiem, który wykonał kolostomię był George Freer. Była to planowa kolostomia pętlowa przeprowadzona u dziecka w roku 1815.
Kolejnym brytyjskim chirurgiem, który wykonał kolostomie był Daniel Pring. W 1820 r zastosował on i szczegółowo opisał technikę końcowej sigmoidostomii zlokalizowanej w lewym dole biodrowym.
Pillore i Fine w XIX w opracowali i opisali metode płukania stomii. Metoda ta została zapomniana i ponownie wprowadzona do praktyki klinicznej przez Lockharda Mummery z Londynu w 1917r
Medellung w 1844r, a Schitzinger w 1881r pierwsi opisali technikę wykonania końcowej, jednolufowej kolostomii.
Martini w 1879 r wykonał jako pierwszy operację, którą w latach późniejszych nazwano procedura Hartmanna.
Profesor Mikulicz, uczeń Theodora Billrotha, zaproponował dwuetapową resekcję jelita grubego u chorych z guzem jelita.
W latach 1909- 1923 Henry Hartmann wykonał opisaną przez siebie operację polegającą na wycięciu górnej części odbytnicy wraz z guzem nowotworowym, zamknięciu „na głucho” kikuta obwodowego odbytnicy i wykonaniu końcowej stomii na kikucie bliższym okrężnicy. Obecnie operacja metoda Hartmanna przeżywa renesans. Odtworzenie ciągłości przewodu pokarmowego następuje w 10-80% przypadków. Zależy to od choroby podstawowej i stanu ogólnego pacjenta.
Charles Mayo w 1904 i Ernest Miles w 1908r pierwsi wykonali końcową, jednolufową stomie na esicy jako końcowy element brzuszno-kroczowej resekcji odbytnicy z powodu raka. Obecnie ten typ stomii jest standardem w operacji brzuszno-kroczowej amputacji odbytnicy z powodu raka.
Historia ileostomii
Historia wykonania ileostomii rozpoczęła się znacznie później niż kolostomii.
Pierwszy końcowa illeostomię wykonał niemiecki chirurg z Gdańska Baum w 1879 r, jako pierwszy etap w leczeniu raka prawej połowy okrężnicy. Pacjent zmarł 9 tygodni później na skutek nieszczelności zespolenia i rozlanego zapalenia otzrewnej. Wykonanie ileostomii zakończone sukcesem opisał Maydi z Wiednia w 1883r.
W latach 40-tych XX wRankin z Mayo Clinic zmodyfikował technikę wykonywania końcowej ileostomii, wyprowadzając ją poza ranę operacyjną w prawym dole biodrowym. Nadal jednak problemem było zapalenie skóry wokół stomii i zwężenie stomii.
Największym sukcesem w udoskonaleniu techniki wykonywania końcowej ileostomii odniósł brytyjski chirurg Bryan Brooke z Uniwersytetu w Birmingham. W 1952 roku opisał technikę wywiniętej ileostomii końcowej, która unosi się 4-5 cm ponad skórę.
Pierwszą T-tube illeostomy zastosowano w 1959 r u noworodków z niedrożnością jelit z zatkania smółką.
W latach 1985-2000 zaczęto propagować technikę tzw. tube illeostomy wykonywaną zarówno u dzieci jak i dorosłych.
Historia urostomii
Od drugiej połowy XIX wieku czyniono próby odprowadzenia moczu w przypadkach chorób lub urazów układu moczowego.
W 1851 r Simon wykonał pierwszą urostomię u dziecka z powodu wrodzonej wady rozwojowej z wykorzystaniem fragmentu jelita. Niestey dziecko zmarło bezpośrednio po operacji.
Verhoogen i de Graeuwe w 1909 r wytworzyli pseudopęcherz z kątnicy, z której mocz był odprowadzany poprzez appendikostomię. W 1911r Coffey zaproponował wszczepienie moczowodów do esicy. Mocz i kał wydalane były przez odbyt. Metoda ta została zarzucona z powodu dużych pooperacyjnych zaburzeń elektrolitowych.
Schoemaker w 1909 r po raz pierwszy w historii wykonał urostomię u 18-letniej pacjentki z powodu pogruźliczej marskości pęcherza moczowego.
Podobnie prof. Zaayer w 1910 r wykonał urostomię u 2 kolejnych pacjentów.
Eugene Bricker amerykański chirurg, w 1950 r opisał wykonywanie tzw. ileal conduit. Po wykonaniu tego zabiegu mocz przepływa z moczowodów wszytych do izolowanego odcinka jelita cienkiego, którego jeden z końców jest wyprowadzony ponad skórę w postaci urostomii.
Zbiornik i metoda Brickera to obecnie najczęściej wykonywana operacja odprowadzenia moczu po wycięciu pęcherza moczowego.
W 1980 r Paul Mitrofanoff opisał szczelny moczowy zbiornik wytworzony z resztek pęcherza moczowego, jelita cienkiego lub połączenia obu tych struktur. Zbiornik ma połączenie ze światłem zewnętrznym poprzez urostomię.
Opracowano na podstawie „Stomia- prawidłowe postępowanie chirurgiczne i pielęgnacja” pod red. Tomasza Banasiewicza, Piotra Krokowicza, Marka Szczepkowskiego.